جوجه‌تیغی (علمی: از خانوادهٔ Erinaceidae) جانور کوچکی از دسته پستانداران است. جوجه تیغی را نباید با خارپُشت (تشی) که از خانوادهٔ دیگری است اشتباه گرفت. جوجه‌تیغی کوچکتر و همه چیز خوار و از راسته حشره خوارها است (نام انگلیسی:hedgehog ) و خارپُشت از لحاظ جثه بزرگتر بوده وجونده (نام انگلیسی:porcupine)( خارپشت کوهی -تشی) می‌باشد . این دو جانور جزء یک خانواده نبوده و کاملا با هم متفاوتند اما در فارسی عامیانه هر دو به یک نام خوانده میشوند. اولی در آمریکا واسترالیا به صورت بومی وجود ندارد و دومی در سراسر دنیا پراکنده است.
جوجه‌تیغی تقریباً در تمام مناطق دنیا موجود است، همچنین در ایران و به‌ویژه در مناطق گرمسیر به ویژه استان هرمزگان زیاد است وبه گویش محلی هرمزگانی به آن زُزُه می‌گویند، این جانور به‌وسیلهٔ خارهای که برپشتش قرار دارد از خود دفاع می‌کند. البته نوع دیگر نیز تقریباً شبیه به جوجه‌تیغی در منطقهٔ جنوب ایران وجود دارد أما از جوجه‌تیغی بزرگتر است همچنین از ناحیه شکل نیز با جوجه‌تیغی اختلاف واضحی دارد، و خار پشتش از خار پشت جوجه‌تیغی بلندتر است، در مناطق هرمزگان به این جانور شُوگـَرد (شَب گَرد) می‌گویند كه همان ( تشی) أست. به طور کلی هنگام احساس خطرحیواناتی که جثه کوچک دارند فرار میکنند .بیشتر آنها خود را به صورت گلوله در میآورند بعضی با پرتاب کردن خارهایی از پشتشان به سوی مهاجم از خود دفاع و حمایت میکنند. بر خلاف باور عمومی تیغ این جانور سمی نیست.
مشخصات جوجه‌تیغی
جوجه تیغی در انگلیسی به hedgehog خوانده میشود که از دو کلمه hedge و hog تشکیل شده است. اولی به معنای خار و دومی به معنای خوک است. دلیل استفاده از نام خوک در اسم جوجه تیغی، تشابه شکل جمجمه جوجه تیغی با جمجمه خوک است. طول تقریبی و متوسط جوجه‌تیغی در حدود ۱۹ سانتیمتر است، و طول دُمَش در حدود ۲٫۵ سانتیمر است، خار پشتش سیاه، و در نهایت به رنگ سفید کمی مایل به خاکی منتهی میشود. اما رنگ شکمش سفید همراه با رنگ خاکی مانند است. جلو صورتش از موهای سفید و بیج پوشیده‌است. «جوجه‌تیغی گوش دراز» یکی از کوچک‌ترین جوجه‌تیغی‌ها است که در مناطق شبه صحراوی زندگی می‌کند. از این نوع جوجه‌تیغی در شبه جزیره عربستان زیاد وجود دارد. گوشهای درازش در ایجاد اماکن وجود دشمن باشنیدن صدا از اماکن دور به او کمک می‌کند، همچنین حس شامه قوی دارد و می‌تواند از نقاط متفاوت قربانی خود را تشخیص دهد .
سالی یک بار می‌زاید، به بچه اش شیر می‌دهد، سرش کوچک است و گردن ندارد، بینی أش کمی دراز است، پاهایش کوتاه و تمام بدنش از خار پوشیده‌است . هروقت احساس خطر کرد مانند یک توپ خاردار جَمع (گِرد) یا (گلوله) میشود . جوجه‌تیغی‌ها معمولاً به دلیل وجود این تیغ‌ها برپشتشان بی‌باکند زیرا اگر با خطری روبه‌رو شدند می‌توانند به شکل یک گلوله خارداری درآیند، و معمولاً دشمنان طبیعی(جغد-روباه- گرگ- راسو) به آنها کاری ندارند اما بیشتر جوجه‌تیغی‌ها روی جاده‌ها که خارهایشان در برابر اتومبیل‌ها حفاظی به حساب نمی‌آیند کشته میشوند .
در زمستان می‌خوابند، و در بهار برمی خیزند . در پائیز به جفت‌گیری و زاد و ولد می‌پردازند. بیشتر در شبهای مهتابی ظاهر میشوند .
تغذیه
گونه‌ای از جوجه‌تیغی (به لهحهٔ محلی
زُزُه∗) در اطراف گزیر.
جوجه‌تیغی‌ها در طول روز می‌خوابند، عصرها در جستجوی غذا به بیرون می‌روند، حتی گاهی تا نیم فرسنگ از پی غذا راه طی میکنند. آنها از حشرات، حلزون‌ها، لیسه، لارو حشرات و به ندرت قورباغه و مارمولک، « تخم پرندگان»، « میوه جات»، « مار»، « کرم ها»، موش، صمغ درختان و سبزیجات صحرایی، تغذیه میکنند. جوجه‌تیغی‌ها غذای خود را عمدتاً به کمک حس بویایی می‌یابند. جوجه‌تیغی‌ها در مقایسه با اندازه جثه شان زیاد غذا می‌خورند. در سرمای زمستان هنگامی که غذای دیگر به وفور در دسترس نیست زمستان‌خوابی میکنند و از ذخیره چربی که در فصل فراوانی غذا ذخیره کرده‌اند استفاده میکنند. یکی از دشمنان جوجه تیغی روباه است که به گونه بسیار متفکرانه ای جوجه تیغی را شکار می کند به این صورت که حیوان را که به صورت گرد در امده به سمت اب هل می دهد و می برد .جوجه تیغی به محض تماس با اب برای جلوگیری از غرق شدن خود را از حالت گلوله ای خارج می کند در همین لحظه روباه با دندان یا پنجه شکم حیوان را پاره می کند.
زیستگاه
زیستگاه و قلمرو و محیط بیابان‌های شنی، دره‌های کوهستانی، دشتها، پشتخه‌های سنگلاخی، مناطق خاکی ونرم که دارای درختچه باشد. این جانور لانه‌أش در زیر زمین می‌سازد.
جوجه‌تیغی عاشق آب وهوای لطیف و آزاد است، بنابراین هنگام ساختن لانه زیر زمین دو درب به آن می‌سازد، یکی رو به سمت شمال و دیگری رو به سمت جنوب، بطوریکه هروقت باد از سوی شمال باشد به درون لانه وارد شود و از درب جنوبی خارج شود، همچنین اگر هوای جنوبی باشد از سمت شمال خارج گردد، به این صورت لانه‌أش همیشه خنک نگه می‌دارد. بیشتر در شبهای مهتابی و زیر نور ماه به دنبال غذا می‌رود.
زاد و ولد
جوجه‌تیغی معمولاً از آغاز ماه ژوئیه تا اواخر ماه سپتامبر زاد و ولد میکنند. ماده از ۳ تا ۶ بچه می‌گذارد بعد از مدت بارداری (حَمل) که در حدود ۴۰ روز می‌باشد. ماده سالی یک بار می‌زاید. بچه‌ها بعد از ولادت خار به پشت ندارند و لخت و کور هستند، بعد ۷ روز چشم باز میکنند، و بعد ۲۱ روز می‌توانند غذا بخورند. خار پشتش در برابر حیوانات دیگر مانند روباه٬ سگ و شغال از آن حمایت می‌کند. جوجه‌تیغی حیوانی لیلی است، در روزها می‌خوابد، و فقط در شب از لانه خارج میشود.
کاربرد
از جوجه تیغی هم به عنوان حیوان خانگی هم در بعضی فرهنگها به عنوان غذا استفاده میشود.(به عنوان مثال در مصر به عنوان غذا به مصرف میرسیده است)اما مهمترین استفاده ای که میتوان از جوجه تیغی کرد در کنترل آفات درکشاورزی است به طوریکه هر عدد جوجه تیغی قادر است 200 گرم حشره را در هر شب خورده و بدین طریق به کنترل آفات و حشرات در کشاورزی کمک کند.
:: موضوعات مرتبط:
حیوانات ,
,
:: بازدید از این مطلب : 1231
|
امتیاز مطلب : 3
|
تعداد امتیازدهندگان : 1
|
مجموع امتیاز : 1
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
